«Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի 80-90 տոկոսը, արտգործնախարարի՝ ինձ տրամադրած տեղեկություններով, արդեն համաձայնեցված է»,- Բաքվի վերահսկողությանն անցած Շուշիում հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը։ Նա հավելել է, որ Հայաստանին ստիպել են տեքստից հեռացնել Արցախի վերաբերյալ դիրքորոշումն ու տերմինաբանությունը, ինչը ճանապարհ բացեց կարգավորման գործընթացի հետագա զարգացման համար։ Միևնույն ժամանակ, ըստ Ալիևի, «երկու հարց բաց է մնում»։                
 

«Մեզ­նից ա­մեն մեկն ին­քը պետք է ո­րո­շի` հայ­րե­նիք ու­նի՞, թե չու­նի»

«Մեզ­նից ա­մեն մեկն ին­քը պետք է ո­րո­շի` հայ­րե­նիք ու­նի՞, թե չու­նի»
02.10.2020 | 01:42

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը գրող, հրա­պա­րա­կոս, ա­զա­տա­մար­տիկ, «Ա­րա­բո» ջո­կա­տի մար­տիկ, ի­րա­վա­բան ՍԵՅ­ՐԱՆ ԳՐԻԳՈ­ՐՅԱՆՆ է։ Զրույ­ցի թե­ման հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան նոր պա­տե­րազմն է՝ հայ­կա­կան կող­մի մար­տա­վա­րու­թյու­նը, սպաս­վող զար­գա­ցում­նե­րը։ Մինչ զրույ­ցը Սեյ­րան Գրի­գո­րյա­նը հար­ցադ­րում ա­րեց՝ ե՞րբ է սկս­վել այս պա­տե­րազ­մը, և ինքն էլ պա­տաս­խա­նեց իր հար­ցին։

-Այս պա­տե­րազ­մը սկս­վեց այն ժա­մա­նակ, երբ բոլշևիկ­նե­րը հա­նուն կո­մու­նիս­տա­կան գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան` կո­մու­նիս­տա­կան կրո­նի, թուր­քե­րին նվի­րե­ցին Լեռ­նա­յին և Դաշ­տա­յին Ղա­րա­բա­ղը, Նա­խիջևա­նը, նաև կազ­մա­լու­ծե­ցին մեր բա­նա­կը, որ չդի­մադ­րի ի­րենց սի­րե­լի Թուր­քիա­յին։ Այդ­պես էլ նվի­րե­ցին ներ­կա­յիս Թուր­քիա­յի տա­րած­քում գե­րա­վար­ված մեր հայ­րե­նի­քի մի զգա­լի մա­սը։
-Այ­սօր էլ պա­տե­րազ­մը նաև Թուր­քիա­յի հետ է։
-Ան­վե­րա­պա­հո­րեն, հենց Թուր­քիան է, որ ու­նի մեծ նկր­տում­ներ «Մեծ Թու­րան» ստեղ­ծե­լու. դա է պան­թուր­քիզ­մի գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, և մենք՝ հա­յերս ու Հա­յաս­տա­նը, կանգ­նած ենք այդ ճա­նա­պար­հին։ Կա­րե­լի է ա­սել՝ մեծ քրիս­տո­նեու­թյան ճա­կատն ենք պա­հում այս տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Ե­թե Հա­յաս­տա­նը դուրս ե­կավ խա­ղից, ի­րենք կգ­նան նաև Ռու­սաս­տա­նի դեմ։ Դա քաջ գի­տակ­ցում են նաև Ռու­սաս­տա­նում: Կար­ծում եմ՝ նո­րու­թյուն չեմ ա­սում, այդ մա­սին բա­վա­կա­նին վեր­լու­ծու­թյուն­ներ են ար­վել, ներ­կա­յումս էլ ար­վում են :
-Մինչև հի­մա Թուր­քիան ա­ռե­րես չե­զո­քու­թյուն էր պա­հում, ի՞նչն է այս նոր, բա­ցա­հայտ առ­ճա­կատ­ման պատ­ճա­ռը։
-Խա­ղում էին չե­զո­քու­թյուն, նրանք եր­բեք չե­զոք չեն ե­ղել ու չեն լի­նի: Այլևս չեն կա­րող թաքց­նել։ Բո­լո­րը գի­տեն, որ Թուր­քիան ու­ղիղ ռազ­մա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն է ցույց տա­լիս Ադր­բե­ջա­նին և՛ զի­նու­ժով, և՛ զեն­քով, ան­գամ կազ­մա­կեր­պում է մար­տե­րը։ Ադր­բե­ջա­նը չէ, որ մեր դեմ կռ­վում է, թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նակն է կռ­վում, պետք է չմո­ռա­նանք դա։
-Ին­չո՞վ է տար­բեր­վում այս պա­տե­րազ­մը նախ­կին առ­ճա­կա­տում­նե­րից։
-Ոչ մի բա­նով, ուղ­ղա­կի ա­վե­լի լայ­նա­ծա­վալ է՝ և ռազ­մա­կան ներ­կա­յու­թյամբ, և՛ ռազ­մա­կան տեխ­նի­կա­յի օգ­տա­գործ­մամբ, և՛ ռազ­մա­վա­րու­թյամբ, և՛ մար­տա­վա­րու­թյամբ։ Նրանք ցան­կա­նում են մեր հայ­րե­նի­քը մեզ­նից խլել, մենք էլ ա­սում ենք՝ ոչ, սա մեր հայ­րե­նիքն է, մեր ամ­բողջ հա­յու­թյան հայ­րե­նի­քի մի կտո­րը։ Պետք է բարձր գնա­հա­տել ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը ղե­կա­վա­րող մարդ­կանց։ Ա­մեն բան ար­վում է գրա­գետ, կամ­քի լա­վա­գույն դրսևո­րում­նե­րով, և ե­թե մի քայլ հետ են գնում` վաղն ա­ռաջ գա­լու հաշ­վար­կով։
-Հա­ճախ է խոս­վում այն մա­սին, որ 90-ա­կան­նե­րին կա­րող էինք ա­ռաջ գնալ։ Ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ՝ նույն­պես։ Ին­չո՞ւ չգ­նա­ցինք։
-Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան պա­հան­ջով, որ դր­վել է Հա­յաս­տա­նի ա­ռաջ, ընդ­հուպ ագ­րե­սոր էին ու­զում ճա­նա­չել մեզ։ Այս ա­մե­նը փաս­տաթղ­թա­վոր­ված է, հար­կա­վոր էր մանևրել։ Նրանք ա­սում էին՝ լավ ձեր ժո­ղովր­դի կամքն էր, ա­զա­տագ­րում էիք, է՞լ ուր եք ա­ռաջ գնում, չէ՞ որ այդ տա­րածք­նե­րում հա­յեր չեն ապ­րում։ Դա էր հիմ­նա­կան պատ­ճա­ռը, որ հայ­կա­կան ու­ժերն ա­ռաջ չգ­նա­ցին. պետք է սա լավ հաս­կա­նալ: է­մո­ցիա­նե­րով չենք կա­րող ղե­կա­վար­վել, դա մեծ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մի փոքր հատ­վածն էր միայն։ Մենք միան­գա­մից ագ­րե­սո­րի կար­գա­վի­ճա­կում էինք հայ­տն­վե­լու, այն դեպ­քում, երբ փոքր Հա­յաս­տա­նը դեռ ինքն ի­րեն պետք է պաշտ­պա­ներ, որ­պես պե­տու­թյուն վե­րա­կան­գն­վեր և կա­յա­նար։ Դեռ ան­հա­րա­ժեշտ էր ու­նե­նալ կա­նո­նա­վոր բա­նակ, կարևոր հար­ցեր կա­յին նո­րաս­տեղծ մեր պե­տու­թյան առջև: Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան կար­ծի­քը դեռ շատ էր կարծ­րա­ցած, և ա­մեն ինչ չէ, որ ող­ջամ­տու­թյան և ար­դա­րու­թյան սահ­ման­նե­րում էր։ Ի­հար­կե, հի­մա էլ շատ բան չի փոխ­վել: Մեծ են տար­բեր պե­տու­թյուն­նե­րի շա­հե­րի սպա­սարկ­ման խն­դիր­նե­րը:
-Խա­ղա­ղու­թյան տա­րի­նե­րին ի՞նչ պետք է ար­վեր, որ չի ար­վել, ան­տես­վել է։ Պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան բա­ցե­րը՝ ըստ Ձեզ։
-Այ­սօր կա­րե­լի է ո­րո­շա­կի հար­ցեր ա­ռաջ քա­շել: Բայց դա էլ բնա­կան է, ե­ղել են թե­րու­թյուն­ներ, բաց­թո­ղում­ներ, սա­կայն ներ­կա­յումս այդ մա­սին խո­սե­լը այն­քան էլ ճիշտ չէ: Շա­րու­նակ, այդ թվում մա­մու­լով, ա­ռաջ եմ քա­շել ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան խն­դիր­նե­րը։ Գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան հիմ­նա­րար սկզ­բունք­նե­րից կա­րե­լի է ա­ռանձ­նաց­նել՝ «Մեկ ազգ, մեկ պե­տու­թյուն», «Մեկ ազգ, մեկ բա­նակ» «Մեկ ազգ, մեկ տն­տե­սու­թյուն»։ Ի՞նչ է դա նշա­նա­կում. դա նշա­նա­կում է, որ ե­թե նույ­նիսկ Հա­յաս­տա­նից դուրս են բնակ­վում, նույ­նիսկ Հա­յաս­տա­նում չեն ծն­վել, միևնույն է, Հա­յաս­տանն ա­մեն հա­յի պե­տու­թյունն է։ Այ­սինքն, 10-12 մի­լիոն հա­յու­թյու­նից թե­կուզ 8 մի­լիո­նը պետք է հաս­կա­նա, որ սա իր պե­տու­թյունն է, ո­րին պար­տա­վոր է ա­մեն ին­չով սա­տա­րել։ «Մեկ ազգ, մեկ բա­նակ» սկզ­բուն­քը նշա­նա­կում է, որ ար­տերկ­րում յու­րա­քան­չյու­րը պետք է ի­մա­նա Հա­յոց բա­նա­կին ծա­ռա­յե­լու իր ի­րա­վուն­քի ու պար­տա­կա­նու­թյան մա­սին։ Ե­թե կա ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն, դա պետք է դառ­նա պար­տա­դիր ա­մեն հա­յի հա­մար, դառ­նա նրա ո­գին, կամ­քը։ Ե­թե դու քեզ այս պե­տու­թյան քա­ղա­քա­ցին ես հա­մա­րում, նաև ո­րո­շա­կի պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ պետք է ու­նե­նաս, ոչ թե հե­ռու եր­կր­նե­րից «հրա­հանգ­ներ» տաս, երբ ինքդ ո­չինչ չես ա­նում քո պե­տու­թյան հա­մար, բա­ցի սուտ բա­րո­յա­կա­նու­թյուն քա­րո­զե­լուց։ Մեզ ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն է անհ­րա­ժեշտ: Ճիշտ է, ա­ռան­ձին հար­ցե­րում հն­չում են ինչ-որ գա­ղա­փար­ներ, բայց դրանք կո­չեր են, ո­չինչ ա­վե­լին։ Ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան հար­ցը պե­տու­թյան հարցն է և ոչ` ա­ռան­ձին ան­հատ­նե­րի:
-Ինչ­պե՞ս եք վե­րա­բեր­վում ծա­ռա­յու­թյու­նից խու­սա­փած մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րին գու­մա­րի դի­մաց նե­րում շնոր­հե­լու ո­րոշ­մա­նը։
-Ա­ռա­ջին­նե­րից մեկն եմ, որ ցան­կա­ցել եմ դա, ո­րով­հետև չեմ ու­զում, որ Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցին, հա­յը օ­տար­վի իր երկ­րից, իր պե­տու­թյու­նից։ Ե­թե չի ծա­ռա­յում, ո­չինչ չի ա­նում ու ոչ մի այլ ճա­նա­պարհ չկա, նրան զր­կե՞նք այս պե­տու­թյա­նը օգ­տա­կար լի­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թու­նից։ Խն­դի­րը կա, պետք է փոր­ձենք ինչ-որ մի­ջան­կյալ լու­ծում գտ­նել։ Մար­դիկ հնա­րա­վո­րու­թյուն պետք է ու­նե­նան գո­նե այդ­պես քա­վե­լու ի­րենց մեղ­քը, ոչ միայն գու­մար տա­լով, այլև ի­րենց նե­րու­ժը հայ­րե­նի­քում ներդ­նե­լով։ Ե­թե դնենք կշեռ­քի նժար­նե­րին, կար­ծում եմ, դա ա­ռա­վել օգ­տա­կար տար­բե­րակ է։
-Մյուս­նե­րի մար­տա­կան ո­գին չի՞ թու­լա­նա, չե՞ն ա­սի՝ հարևա­նիս տղան չի ծա­ռա­յում։ Պա­տե­րազ­մող փոքր եր­կի­րը չպե՞տք է ու­նե­նա իր պա­տե­րազ­մա­կան օ­րենք­նե­րը։
-Ոչ, այդ­պես ա­սող­նե­րը ա­ռիթ են փնտ­րում, որ խու­սա­փեն ի­րենց պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը կա­տա­րե­լուց։ Հի­մա տես­նում եք՝ ինչ­քան մարդ է կա­մո­վին գնում ճա­կատ։ «Ա­րա­բո» ջա­կա­տը նույն­պես, հրա­մա­նա­տար Ման­վել Ե­ղիա­զա­րյա­նի ղե­կա­վա­րու­թյամբ պատ­րաստ­վում է մեկ­նե­լու ճա­կատ, սպա­սում է հա­մա­պա­տաս­խան հրա­մա­նի: Ինչ վե­րա­բե­րում է պա­տե­րազ­մին, ես մեր ջո­կա­տի տղա­նե­րին էլ եմ ա­սել, նաև «Հա­վերժ ստե­րի եր­կիր» գր­քում եմ գրել, որ չի կա­րե­լի ո­սո­խին խնա­յել։ Բա­րո­յա­կան չէ ո­սո­խին խնա­յե­լը, երբ ին­քը չի խնա­յե­լու ո՛չ քեզ, ո՛չ քո ըն­տա­նի­քը, ո՛չ քո ժո­ղովր­դին միայն նրա հա­մար, որ դուք ապ­րում եք։ ՈՒ­րեմն պետք է լի­նել ա­վե­լի ճիշտ, գրա­գետ և ան­պայ­ման թշ­նա­մու հետ վար­վել այն­պես, ինչ­պես թե­լադ­րում են պայ­ման­ներն ու ի­րա­վի­ճա­կը։
-Ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը ա­պա­տե­ղե­կատ­վու­թյուն տա­րա­ծե­լու ոչ մի տար­բե­րակ բաց չեն թող­նում, բայց այս­տեղ էլ կար­ծես ա­պար­դյուն են նրանց ջան­քե­րը։
-Ո­սո­խը ցան­կա­ցած ա­պա­տե­ղա­կատ­վու­թյուն տա­րա­ծում է և պետք է տա­րա­ծի, դա բնա­կան է։ Տե­ղե­կատ­վա­կան պա­տե­րազ­մը միշտ էլ ե­ղել է ու կլի­նի։ Մեր բո­լոր լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը գրա­գետ են ի­րենց պա­հում՝ հա­մեստ, ճիշտ «լռե­լով»։ Այս ըն­թաց­քում ոչ մի կա­նոն չխախտ­վեց, ո­րով­հետև եր­բեմն մեկ բա­ռը, մեկ նա­խա­դա­սու­թյու­նը կա­րող է ոչ ճիշտ գնա­հատ­վել, խու­ճապ ա­ռա­ջաց­նել, գոր­ծել հօ­գուտ թշ­նա­մու։ Նույ­նիսկ ռազ­մա­ճա­կա­տի եզ­րին գտն­վող բնակ­չու­թյան շր­ջա­նում խու­ճապ չկա։
-Սահ­մա­նա­մերձ շր­ջան­նե­րի բնա­կիչ­նե­րի ամ­րու­թյու­նը փորձ­ված է ար­դեն, մայ­րա­քա­ղա­քը պատ­րա՞ստ է ան­կան­խա­տե­սե­լի զար­գա­ցում­նե­րին։
-Պետք է պատ­րաստ լի­նել պա­տե­րազ­մա­կան ցան­կա­ցած զար­գաց­ման, մեզ­նից ա­մեն մեկն ին­քը պետք է ո­րո­շի՝ հայ­րե­նիք ու­նի՞, թե՞ չու­նի։ Ա­սեմ, որ մենք հզոր ե­րի­տա­սար­դու­թյուն ու­նենք, նույն ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նը ռազ­մա­ճա­կատ է մեկ­նում մեծ ոգևո­րու­թյամբ և հպար­տու­թյամբ՝ ՊՆ-ի ղե­կա­վա­րու­թյամբ։ Չի կա­րե­լի հենց այն­պես գնալ-կու­տակ­վել։ Սա բարձր կազ­մա­կերպ­վա­ծու­թյան ար­դյունք է, ո­րը նաև մեր հաղ­թա­նա­կի գրա­վա­կան­նե­րից է։
-Ի՞նչ զար­գա­ցում­ներ են սպաս­վում, դի­վա­նա­գի­տա­կան հար­թու­թյու­նու՞մ, թե՞ պա­տե­րազ­մում է շա­րու­նակ­վե­լու մեր պայ­քա­րը։
-Դժ­վար է կան­խա­տե­սել զար­գա­ցում­նե­րը, երբ կան ա­զե­րի­ներ, նրանց կող­քին՝ մեծ պե­տու­թյան մեծ նկր­տում­նե­րը։ Ռու­սաս­տա­նը փոր­ձում է սաս­տել Թուր­քիա­յին, ԱՄՆ-ը կոչ է ա­նում աշ­խա­տել Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րի հետ՝ վե­րա­դառ­նա­լով բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուրջ։ Մենք միանձ­նյա չենք ո­րո­շում ա­մեն ինչ, այլ կող­մե­րը նույն­պես, այլ ու­ժեր ևս։ Ի­հար­կե, մեզ հետ չեն կա­րող խո­սել ու­ժի դիր­քե­րից, և դա ա­ռա­ջին հեր­թին մեր բա­նա­կի շնոր­հիվ է, մեր հե­րոս տղա­նե­րի, մեր հե­րոս մայ­րե­րի, մեր հե­րոս քույ­րե­րի։ Պետք հաշ­վի առ­նել թե՛ դի­վա­նա­գի­տա­կան պայ­քա­րը, թե՛ պա­տե­րազ­մը, և պատ­րաստ լի­նել ցան­կա­ցած զար­գաց­ման։ Մեկ բան հաս­տատ է` այլևս թույլ չենք տա, որ մեր հայ­րեն­քի հաշ­վին մեզ խա­ղա­ղու­թյուն խոս­տա­նան կամ խա­ղա­ղու­թյուն նվի­րեն: Ե­թե մե­կը ցան­կա­նում է այդ­պես վար­վել, թող իր հա­րե­նի­քի մի մա­սը նվի­րի մեր ո­սո­խին: Սա մեր սուրբ հայ­րե­նիքն է, և ոչ մի թիզ մեր հայ­րե­նի­քից չենք զի­ջե­լու։
Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 8435

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ